BÖBREK VE İDRAR YOLU GİRİŞİMLERİ

İdrar Nasıl Oluşur?

Böbrekler kandaki artık maddeleri süzerek idrarı oluştururlar. Oluşan idrar Üreter denen tüplerle Mesane’ye (idrar torbası) akar. Mesanede biriken idrar Üretra denilen kanal yoluyla vücut dışına atılır.

İdrar Yolları Anatomisi:

İdrar sistemini oluşturan yapılar şunlardır:

1. Böbrekler
2. Üreterler
3. Mesane
4. Üretra

Böbrekler karın boşluğunun arka duvarına bitişik, bir çift, fasülye şeklinde organdır. Kanın süzülmesi ile oluşan idrar böbrek içindeki kaliks denilen idrar keseciklerine akar. Kalikslerden Renal Pelvis denilen böbrek çıkışındaki geniş yapıya akar. Buradan da Üreter denilen tüp/kanala geçer. Böbrek pelvisinin üreter başlangıcına bağlandığı bu yere Üretero-Pelvik Bileşke (ÜPB) adı verilir. Üreterlere geçen idrar yerçekimi ve kasılmalar ile Mesane denilen idrar torbasına taşınır. Üreterlerin alt uçları mesane duvarı içine girer ve burada akışa tek yönde izin veren kapakçıkların açılması ile mesane içine akar. Üreterlerin mesaneyle birleştiği bu yere Üretero-Vezikal Bileşke (ÜVB) adı verilir. Mesane (idrar torbası) idrarı içinde depolayan kastan oluşan kese şeklinde bir organdır. İdrarla tam dolduğunda duvarları gerilir ve idrara sıkıştığımızı hissederiz. Mesaneden vücut dışına idrar Üretra denilen bir kanal yoluyla atılır. Üretra erişkin kadınlarda 4-5 cm uzunluğunda olup vajinanın üstünde klitorisin altında dışa açılır. Erkelerde ise 20-24 cm uzunluğunda olup penisin ucuna açılır.

İdrar Yolu Tıkanıklıklarının Nedenleri

İdrar yolları tıkanıklıklarının nedenleri çocuk ve erişkinlerde farklılıklar göstermektedir. Erişkinlerde taş, kan pıhtısı, tümörler (idrar yollarının kendinden veya komşuluğunda yeralan organlardan köken alan) en sık görülen nedenler arasındadır. Çocuklarda ise doğuştan idrar yolu anomalileri en sık idrar yolu tıkanmasına yolaçmaktadır. Bunlar arasında Üretero-Pelvik Bileşke (ÜPB) darlığı, Üretero-Vezikal Bileşke (ÜVB) darlığı, Ektopik Üreter, Üreterosel, Veziko-Üreteral Reflü (VUR), Megaüreter, Posterior Üretral Valv (PÜV) gibi nedenler yeralmaktadır.

            ÜPB Darlığı                   ÜVB Darlığı                   Ektopik Üreter                Üreterosel

                                 Veziko-Üreteral Reflü (VUR) Dereceleri

Perkütan Nefrostomi Nedir?

İdrar yolu tıkanıklıklarında böbrekteki şişmenin (hidronefroz) giderilmesine yönelik olarak üst bel bölgesinde ciltten böbrek içine küçük plastik bir tüp yerleştirilmesi işlemidir. Böylece böbrekte oluşan ve idrar torbasına (mesane) akamayan idrar dışarı alınarak böbreğin zarar görmesi engellenir.

Perkütan Nefrostomi hangi durumlarda yapılır?

İdrar yolunda tıkanıklık olan her duruma yapılabilir.  Perkütan nefrostomi indikasyonları 4 genel başlık altında toplanmaktadır.

1. İdrar yolu tıkanıklığının giderilmesi

2. Üriner diversiyon (idrarın akım yönünü çevirme)

3. Üreter girişimine başlangıç olarak (balon, stent)

4. Tanısal amaçlı (Antegrad Pyelografi)

Perkütan Nefrostomi Nerede ve Kim tarafından yapılır?

Radyoloji ünitesinde Ultrason ve Floroskopi kılavuzluğunda Girişimsel Radyoloji Uzmanı tarafından yapılır. Hasta Floroskopi masaına yüzüstü yatırılır. Damar yolundan ağrı kesici ve uyku verici ilaçlar verilir. Ultrason cihazı işlemin başında böbrek içine iğne ile doğru yere (Brödel hattı) girmek için kullanılır. İşlemin sonraki aşamaları ise floroskopi ekranında (TV ekranı gibi) görülerek yapılır.

Perkütan Nefrostomi nasıl yapılır?

Böbrek içine iğne ile girildikten sonra iğnenin iç kanülü çıkartılır. İdrar geldiği görüldükten sonra az miktarda boya (opak madde) verilerek iğnenin doğru yerde olduğu teyid edildikten sonra iğnenin içinden ince kılavuz tel iğne içinden böbreğe yerleştirilir. Tel yerinde bırakılarak iğne çıkartılır. Telin üzerinden uç kısmında delikleri bulunan büklümlü bir kateter böbrek içine yerleştirilir. Kateterin dış kısmı cilde dikişle tutturulur. Aşağıda işlemin basamakları şematik olarak gösterilmektedir.

Perkütan Nefrostomi riskleri (İstenmeyen Sonuçlar) nelerdir?

Major ve minor (ciddi ve hafif) riskler toplamda yaklaşık olarak %10 oranındadır. Ölüm oranı %1 den azdır. Major (ciddi) riskler; komşu organ ve yapıların zararlanması, şiddetli kanama ve şiddetli enfeksiyon’dur.  Minor (hafif) riskler ise; hafif kanama ve hafif ateş’tir. Hafif kanama ve hafif ateş hastaların %75-90’ında görülür. Kanama 72 saat içinde gittikçe azalıp kaybolur.

Böbrek ve İdrar Sisteminde Girişimsel Radyolojik Uygulamalar Nelerdir?

Girişimsel Radyoloji tarafından aşağıda tanımlanan işlemler (tamamı iğne deliğinden kapalı ameliyat şeklinde) yapılmaktadır.

1. Böbrek biyopsisi (tanı amaçlı)

2. Böbrek kistlerinin tedavisi (iğne ile boşaltım)

3. Böbrek kanserlerinin yakılması (Radyofrekans) veya dondurulması (Kriyo)

3. Perkütan Nefrostomi

4. Antegrad Pyelografi

5. Üreter Balon Dilatasyonu (iyi huylu darlıklarda)

6. Üreter Stenti Yerleştirilmesi

                  Double J (Plastik) Stent (iyi huylu hastalıklarda-geçici olarak)

                  Metal Stent (kötü huylu tümörlerde-kalıcı olarak)